عدول از سوره در نماز واجب

توضیحات

:::

دسته: نقد و نظر |

منتشر شده در دوشنبه, 22 مرداد 1403 17:17 |

عدول از سوره به سورۀ دیگر در نماز واجب به دلیل اخبار مستفیض[1]، بلکه متواتر[2]، جایز است[3]؛ البته به شرط آنکه از نصف سوره نگذشته باشد. و در صورت عبور از میانۀ سوره، جایز نیست؛ به دلیل اجماعاتی که از گروهی از فقیهان نقل شده است و همچنین به دلیل روایت دعائم الاسلام از امام صادق(ع) که می‌فرماید:

«هرکس قرائت سوره‌ای در نماز را آغاز نمود، و سپس قصد ترک آن را نمود، به شرطی می‌تواند چنین کند که از نیمۀ سوره نگذشته باشد. البته اگر سورۀ «قل هو الله احد» را آغاز نمود، حق تغییرش را ندارد... .»[4]

مؤید این روایت، روایت فقه رضوی است.[5]

مخالفان با حکم

البته روایت عبیدة بن زراره از امام صادق(ع) مخالف این حکم است:

«اگر کسی قصد تغییر سوره‌ای که می‌خواند را داشت، تا زمانی که به دو ثلثش نرسیده می‌تواند چنین کند.»[6]

اما این روایت شاذ است و عمل هیچ‌کدام از اصحاب، غیر از کاشف الغطا[7]، به این روایت نقل نشده است.

همچنین صاحب حدائق نیز حکم به جواز عدول، به شکل مطلق نموده است[8]؛ که البته دفع این نظر نیز بر اساس اجماعات و روایت دعائم الاسلام که با عمل اصحاب منجبر است، روشن خواهد بود.

 استثنا از حکم

روشن شد که اجمالاً عدول از سوره، تا زمانی که از نصف نگذشته است مانعی نیست؛ اما این حکم یک استثنا دارد:

در مورد سورۀ توحید و کافرون، پس از شروع در این دو سوره، جواز عدول از آنها صادر نشده است؛ به دلیل روایات مستفیضه‌ای که وارد شده است. از جمله روایت عمرو بن نصر که می‌گوید: «از هر سوره‌ای می‌توان به سورۀ دیگر بازگشت، مگر سورۀ توحید و کافرون».[9]

البته خود این عدم جواز یک استثنا دارد و آن هم جایی است که فرد بخواهد در نماز روز جمعه از این دو سوره به سورۀ جمعه و منافقین عدول کند؛ که در این مورد خاص جواز صادر شده است. از جمله در روایت حلبی می‌خوانیم:

«وقتی نمازت را به سورۀ توحید آغاز کردی، و قصد سورۀ دیگری داشتی، ادامه بده و بازنگرد؛ مگر آنکه در روز جمعه قصد داشته باشی سورۀ جمعه و منافقین را در آن نماز قرائت کنی.»[10]

همچنین است روایات دیگری که مضمونی نزدیک به همین بیان دارند.[11]

---

[1]. وسائل الشیعة، ج6، ص99.

[2]. همانطور که صاحب جواهر ادعای تواتر معنوی این روایات را نموده است. نک: جواهر الکلام، ج10، ص57.

[3]. جواهر الکلام، ج10، ص57.

[4]. دعائم الاسلام، ج1، ص161؛ مستدرک الوسائل، ج4، ص221.

[5]. فقه الرضوی، ص 125؛ مستدرک الوسائل، ج4، ص201.

[6]. وسائل الشیعة، ج6، ص101.

[7]. کشف الغطاءف ج3، ص178.

[8]. الحدائق الناضرة، ج8، ص215.

[9]. وسائل الشیعة، ج6، ص99.

[10]. وسائل الشیعة، ج6، ص153.

[11]. برگرفته از: مستنبطات الأعلام، ج1، ص376.