یک استثنا از پرداخت زکات به مؤمنان

توضیحات

:::

دسته: نقد و نظر |

منتشر شده در شنبه, 23 تیر 1403 17:45 |

در پرداخت زکات، شرط آن است که کسی که به او زکات را پرداخت می‌شود، مؤمن (شیعه) باشد. بنابراین به کافر زکات داده نمی‌شود. این حکم در میان عامۀ مسلمانان و شیعیان هیچ مخالفی ندارد.[1] به باور فقیهان شیعه، همچنین است حکم زکات دادن به مخالف، و باورمندان به غیر حق از دیگر فرقه‌های مسلمانان. دلیل این حکم عبارت است از اجماع فقیهان[2]، و نصوص متواتر.[3]

از جمله در روایتی که زراه و بکیر و فضیل و محمد بن مسلم و برید، همگی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل نموده‌اند، که ایشان تصریح دارند: محل خرج نمودن زکات، اهل ولایت(شیعیان) است.[4] حتی در برخی از روایات به تصریح، از پرداخت زکات به زیدیه منع شده است.[5] همچنین در پاره‌ای دیگر از روایات تأکید شده که محل خرج شدن زکات، جز در بین شیعیان نیست.[6]

بنابراین اجمالاً ایمان شرط در پرداخت تمام اصناف زکات است؛ اما در عین حال این حکم نیز یک استثنا دارد:

استثنای حکم: مؤلفة قلوبهم

استثنای پرداخت زکات به غیر شیعیان، مربوط به «مؤلفة قلوبهم» است. یعنی کسانی که برای نزدیک‌شدن و متمایل شدن قلب ایشان به حق، به آنها پول پرداخت می‌شود. مانند کافرانی که در جنگ برای گرایش پیدا کردن به سمت مسلمانان به آنها توجه می‌شود و یا برای مسلمان شدن‌شان چنین کمک‌های مالی به ایشان پرداخت می‌شود. و یا ممکن است اعم از کفار و یا مسلمانان سست عقیده باشد؛ اگرچه در میان فقیهان شیعه برخی پرداخت زکات را به گروه نخست اختصاص داده‌اند؛ چراکه عنوان حکم بر «مؤلفة أهل الإسلام» نرفته است.[7] البته گروهی دیگر از فقیهان نیز به عکس این نظر باور دارند. از نظر ایشان، اساساً این عنوان مربوط به مسلمانان سست باور است و شامل کفار نیست.[8]

اما با بررسی و دقت در روایات[9] می‌توان به این نتیجه رسید که این حکم شامل هر دو گروه می‌شود و اختصاصی به یکی از آنها ندارد[10]؛ چراکه چنانچه در صحیحۀ زراره و محمد بن مسلم نقل شده است، اگر زکات اختصاص به شیعیان داشت، دیگر موردی برای «مؤلفة قلوبهم» که در آیۀ 60 سورۀ توبه آمده، باقی نمی‌ماند.

-----

[1]. جواهر الکلام، ج15، صص377-378.

[2]. همان.

[3]. وسائل الشیعه، ج9، ص221، باب 5.

[4]. المقنعة، ص242؛ وسائل الشیعة، ج9، ص225.

[5]. وسائل الشیعة، ج9، ص222.

[6]. همان: «لا تعط الصدقة و الزکاة الا لأصحابک».

[7]. نهایة، علامه حلی، ج2، ص386.

[8]. فوائد القواعد، شهید ثانی، ص261.

[9]. وسائل الشیعه، ج9، ص209، ح1؛ و ص211، ح7؛ و ج20، ص560، ح14؛ و مستدرک الوسائل، ج7، ص101، ح6،7، 11.

[10]. برگرفته از مستنبطات الأعلام، ج1، ص476.