زمان مخصوص رمی جمرات و یک استثنا از آن
- توضیحات
- :::
- دسته: نقد و نظر |
- منتشر شده در سه شنبه, 13 تیر 1402 15:23 |
- نوشته شده توسط سید مرتضی ابطحی |
رمی جمرات در شب جایز نیست. این حکم مورد تصریح فقهای شیعه قرار گرفته است؛ سید مرتضی، سلار، ابوالصلاح، ابن حمزه، علامه در ارشاد، تحریر [1] به این حکم تصریح کرده‌اند و به نظر شیخ طوسی، حتی اگر حج‌گزار در طول روز موفق به انجام این واجب نشد، در روز بعد قضا می‌کند، ولی شب رمی نمی‌کند.[2] دلیل این حکم، روایات است.
بررسی دلیل مسأله
در این رابطه دو دسته از روایات وارد شده‌اند:
دستۀ اول: وقت از طلوع تا غروب آفتاب است.
روایاتی همچون صحیحۀ منصور بن حازم و ابو بصیر از امام صادق علیه السلام که می‌فرماید:
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَمْيُ الْجِمَارِ مِنْ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَى غُرُوبِهَا.[3]
بررسی دلالت: در این روایت تصریح شده است که زمان رمی جمرات از طلوع خورشید تا غروب است.
همین بیان در روایت دیگری که صدوق به واسطۀ جمیل بن دراج از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند تأیید می‌شود.[4]
دستۀ دوم: وقت به هنگام زوال است.
در مقابل دستۀ اول، روایاتی قرار دارد که وقت رمی را در هنگام زوال می‌داند. روایاتی مانند صحیحۀ معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام:
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ارْمِ فِي كُلِّ يَوْمٍ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ- وَ قُلْ كَمَا قُلْتَ حِينَ رَمَيْتَ جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ.[5]
بررسی دلالت: در این روایت، حضرت دستور به رمی در هنگام ظهر می‌دهد.
جمع بین دو دسته: با توجه به اینکه نسبت دو زمانی که در دو دسته روایات تعیین شده، عموم و خصوص مطلق است، می‌توان روایت دستۀ دوم را حمل بر وقت فضیلت نموده و دستۀ اول را وقت اجزاء عمل دانست.
استثنا از حکم
این حکم یک استثنا دارد و آن در مورد کسی است که معذور باشد؛ همچون کسی که ترس دارد، یا مریض است یا شبان. این استثنا نیز مخالفی در میان فقیهان شیعه ندارد.[6] دلیل این استثنا، روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است. از جمله در موثقۀ سماعه می‌خوانیم:
سَعْدٌ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رُخِّصَ لِلْعَبْدِ وَ الْخَائِفِ وَ الرَّاعِي فِي الرَّمْيِ لَيْلًا.[7]
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
وقت رمی جمرات، از آغاز صبح تا غروب آفتاب است و تخطی از حکم جایز نیست؛ مگر برای کسی که عذری دارد؛ مانند کسی که می‌ترسد، مریض و چوپان. [8]
[1]. شرح جمل العلم، ص 111؛ المراسم، ص 115؛ الکافي في الفقه، ص199؛ الوسیلة، ص188؛ ارشاد الأذهان، ج1، ص 336؛ تحریر الأحکام، ج1، ص619
[2]. المبسوط في فقه الإمامية، ج1، ص378: فإن غابت الشمس و لم يكن رمى فلا يرميها ليلا بل يقضيها من الغد.
[3]. الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج4، ص481.
[4]. وسائل الشيعة؛ ج14، ص 68: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ قُلْتُ لَهُ إِلَى مَتَى يَكُونُ رَمْيُ الْجِمَارِ- فَقَالَ مِنِ ارْتِفَاعِ النَّهَارِ إِلَى غُرُوبِ الشَّمْسِ.
[5]. همان.
[6]. جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام؛ ج20، ص20: بلا خلاف أجده فيه.
[7]. تهذيب الأحكام؛ ج5، ص263.
[8]. برگرفته از: مستنبطات الأعلام، ج2، ص53.