اقل نفرات در جماعت
- توضیحات
- :::
- دسته: نقد و نظر |
- منتشر شده در چهارشنبه, 17 خرداد 1402 10:31 |
- نوشته شده توسط سید مرتضی ابطحی |
به صورت کلی هر نماز جماعتی حداقل با دو نفر تشکیل می‌شود[1] که یکی از آنها امام، و دیگری مأموم است. مستند این حکم، علاوه بر اجماع[2]، نص نیز هست. برای نمونه زراره از امام صادق علیه‌السلام پرسیده است که آیا دو مرد، تشکیل جماعت می‌دهند، و حضرت پاسخ مثبت داده‌اند.[3] همچنین محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که دو نفر جماعت هستند.[4] چنانچه حسن صیقل از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که اقلّ تعدادی که جماعت به ایشان شکل می‌گیرد، یک مرد و یک زن است.[5] این مستندات به اندازهای است که ادعای ضرورت بر آن شده است.[6]
البته این حکم، دو استثنا دارد که در ادامه بررسی می‌شود:
- نماز جمعه
حداقل تعداد در نماز جمعه، پنج نفر است. زراره از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کند که نماز جمعه با کمتر از پنج نفر، یعنی امام و چهار مأموم برگزار نمی‌شود.[7]
البته در صحیحۀ ابی العباس از امام صادق علیه السلام نقل شده است که اقل تعدادی که در نماز جمعه کفایت می‌کند، هفت یا حداقل پنج نفر است.
در جمع بین این دو دسته از ادله، روایات دستۀ اول را حمل بر شرط مشروعیت کرده و تعداد هفت نفر را حمل بر وجوب می‌نماییم. در نتیجه با تعداد کمتر از پنج نفر، نماز جمعه مشروع نخواهد بود؛ و با هفت نفر، نماز جمعه وجوب تعیینی یا تخییری پیدا می‌کند.
این جمع، مضمون برخی روایات نیز هست. در روایتی که محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند، آن حضرت، نماز جمعه را بر هفت نفر از مسلمانان واجب دانسته و بر تعداد کمتر، واجب نمی‌داند.[8] همچنین زراره از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کند: نماز جمعه بر هفت نفر از مسلمانان واجب است، ولی پنج نفر کمتر که یکی از آنها امام باشد، نمی‌توانند نماز جمعه بخوانند.[9]
- نماز عیدین
در نماز عید فطر و عید قربان نیز که در زمان حضور امام معصوم علیه السلام واجب است، حداقل تعدادی که با آن نماز مشروع است، همان تعدادی است که در نماز جمعه شرط شده است.
[1]. برگرفته از: مستنبطات الأعلام، آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی، ج1، ص432.
[2]. جواهر الکلام، ج13، ص150.
[3]. وسائل الشيعة، ج8، ص296: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلَانِ يَكُونَانِ جَمَاعَةً «7»- فَقَالَ نَعَمْ وَ يَقُومُ الرَّجُلُ عَنْ يَمِينِ الْإِمَامِ.
[4]. وسائل الشيعة، ج8، ص297: قَالَ وَ قَالَ ع الِاثْنَانِ جَمَاعَةٌ.
[5]. وسائل الشيعة، ج8، ص298: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ الطَّائِيِّ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ كَمْ أَقَلُّ مَا تَكُونُ الْجَمَاعَةُ قَالَ رَجُلٌ وَ امْرَأَةٌ.
[6]. مصباح الفقیه، ج16، ص33: «بل کاد یکون من ضروریات الدین».
[7]. وسائل الشيعة، ج7، ص303: عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَقُولُ لَا تَكُونُ الْخُطْبَةُ وَ الْجُمُعَةُ وَ صَلَاةُ رَكْعَتَيْنِ- عَلَى أَقَلَّ مِنْ خَمْسَةِ رَهْطٍ الْإِمَامِ وَ أَرْبَعَةٍ.
[8]. وسائل الشيعة، ج7، ص305: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ مِسْكِينٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَى سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ «4» وَ لَا تَجِبُ عَلَى أَقَلَّ مِنْهُمُ الْإِمَامُ.
[9]. وسائل الشيعة، ج7، ص310: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَى سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ- وَ لَا جُمُعَةَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ.