یک استثناء در قنوت نماز جماعت
- توضیحات
- :::
- دسته: نقد و نظر |
- منتشر شده در چهارشنبه, 30 فروردين 1402 06:28 |
- نوشته شده توسط سید مرتضی ابطحی |
اصل دعا مستحب است و قنوت، نیز مستحبی است که به عنوان بخشی مجزا برای دعا در نماز در نظر گرفته شده است[i] و محدودیتی هم در دعا وجود ندارد.[ii] انسان می‌تواند تمام حوائج مشروعش را در قنوت نماز، از خداوند بخواهد.
استثنا در جماعت
اگرچه این قاعده در نماز فرادی یا جماعت، تفاوتی ندارد، اما در عین حال با یک استثنا روبرو است: مکروه است که امام جماعت فقط برای خودش دعا کند. امام جعفر صادق علیه‌السلام از پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم، در روایتی، این کار را نوعی خیانت به نمازگزاران دانسته‌اند.[iii] در حقیقت امام جماعت، به نیابت از مأمومین با خدا سخن می‌گوید. دقت در ادبیات سورۀ حمد نیز مؤید همین نکته است؛ چراکه خداوند می‌فرماید: «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین».[iv]
استثنا از حکم
ممکن است یک حکم را از این قاعده مستثنا بدانیم و آن هم در ادعیۀ مأثوری است که از معصومین علیهم‌السلام به ما رسیده است. برای نمونه در روایتی از امام باقر علیه‌السلام نقل شده است که در قنوت نمازت این‌گونه می‌گویی: «أللهم إغفر لی و عافنی إنّک علی کلّ شیء قدیر». البته در صورتی که اطلاق این روایات را شامل امام جماعت نیز بدانیم، می‌توانیم به این استثنا حکم نماییم. در غیر این صورت، باید قائل به کراهت چنین شکل از دعا شویم.
در هر حال فقهایی چون سید یزدی این روایت را مربوط به ادعیۀ غیر مأثور دانسته‌اند. اما در مورد ادعیه مأثور، اطلاق استحباب دعا را شامل مورد جماعت نیز دانسته‌اند.[v]
----
[i]. این نوشته برگرفته از: مستثنیات الأحکام، آیت‌الله سید احمد زنجانی، ج1، ص445.
[ii]. منتهى المطلب في تحقيق المذهب، ج5، ص224: «القنوت مستحبّ في جميع الصّلوات فلو أخلّ به عامدا أو ناسيا لم تبطل صلاته، ذهب إليه أكثر علمائنا».
[iii]. تهذيب الأحكام، ج3، ص281 : مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَمِّهِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: مَنْ صَلَّى بِقَوْمٍ فَاخْتَصَّ نَفْسَهُ بِالدُّعَاءِ فَقَدْ خَانَهُمْ.
[iv]. لوامع صاحبقرانى، ج4، ص462.
[v]. العروة الوثقى (للسيد اليزدي)، ج1، ص804: الثالث أن يخص الإمام نفسه بالدعاء إذا اخترع الدعاء من عند نفسه و أما إذا قرأ بعض الأدعية المأثورة فلا.