حکم روزه کسی که به خیال بطلان روزه مرتکب افطار عمدی شده
- توضیحات
- :::
- دسته: نقد و نظر |
- منتشر شده در یکشنبه, 20 آذر 1401 03:02 |
مرحوم سید در عروه درباره کسی که در ماه مبارک نسیاناً یکی از مفطرات را انجام داده و از روی جهل خیال کرده که روزه‌اش باطل شده و عمدا مرتکب مفطرات دیگر شده فرموده روزه‌اش باطل است.[1] برخی در این مسئله بر خلاف مرحوم سید این روزه را صحیح دانسته و در وجه آن گفته است: «في بطلان الصوم بإفطار الجاهل إشكال، لا سيّما في القاصر؛ بل ظاهر غير واحد من الروايات عدم البطلان في الجاهل الغافل، سواء كان قاصراً أو مقصّراً، لا الجاهل الشاكّ».[2]
مرحوم آقای حکیم در مستمسک هم مسئله را مبنایی بیان کرده است، هرچند مختار ایشان بطلان است. ایشان فرموده: اگر کسی جاهل به حکم را در حکم ناسی بداند، فرق گذاشتن و حکم به بطلان مشکل است[3]؛ چون اگر حدیث رفع احکام وضعی را شامل شود، از آنجا که نسیان و جهل حکم واحد را دارند پس جاهل حکم ناسی را دارد.
اما به نظر، حکم به صحت، حتی بنا بر عدم فرق بین حکم جاهل و ناسی ناتمام است؛ زیرا ما هم معتقدیم جاهل در حکم ناسی است، منتهی درباره ناسی هم در چنین فرضی قائل به وجوب قضا هستیم؛ چون در اینجا بین دو فرض خلط صورت گرفته که طبق یکی روزه صحیح است و طبق دیگری باطل است.
توضیح اینکه یک مرتبه شخص، نیت روزه کرده و فراموش کرده نیت روزه داشته و مرتکب مفطر شده، در این فرض، ارتکاب عمدی مفطر موجب بطلان نیست. جاهل به حکم را هم اگر ملحق به ناسی بدانیم، می‌گوییم کسی نیت روزه کرده و از روی جهل به حکم ارتماس مثلاً، مرتکب ارتماس شده، بنابر عموم حدیث رفع، روزه‌اش صحیح است. ولی اگر بخواهیم مسئله مانحن فیه را با جاهل به حکم قیاس کنیم باید بگوییم اگر کسی نمی دانست روزه بر او واجب است و قصد صوم نکرد، مثلا یادش نبود الان ماه رمضان شده است و مفطرات را مرتکب شد، این مجزی نیست. بلکه اجزا در حق کسی است که صوم را نیت کرده است، منتهی یادش رفته که نیت کرده و بدون اینکه از نیت خود عدول کرده باشد مرتکب مفطر شده است.[4]
[1]. إذا أكل ناسياً فظنّ فساد صومه فأفطر عامداً بطل صومه.( العروة الوثقى (للسيد اليزدي)، ج2، ص: 197).
[2]. العروة الوثقى مع التعليقات، ج2، ص: 34.
[3]. أما بناء على إلحاقه بالساهي فقد يشكل الحكم بالإفطار في الفرض, لكون الوجه في الإفطار جهله بكونه صائماً شرعاً, والظاهر عدم الفرق بين أفراد الجهل بالحكم(مستمسك العروة الوثقى، ج8، ص: 319 و 320).
[4]. برگرفته از جلسه 6و9 دی 1377 از سلسله جلسات عصر آیت الله العظمی شبیری-حفظه الله-