دو استثناء از استحباب قضای قنوت نماز
- توضیحات
- :::
- دسته: نقد و نظر |
- منتشر شده در یکشنبه, 01 آبان 1401 15:50 |
- نوشته شده توسط سید مرتضی ابطحی |
قنوت به معنای خضوع، طاعت، و دعا آمده است و در نماز، به معنای دعا با هیأت مخصوص در جای مشخص از نماز است و از مستحبات نماز به شمار می‌رود. انجام قنوت در هر نمازی، اعم از واجب یا نافله، مستحب، و ترک آن مکروه است.[1] روایات بسیاری بر این حکم دلالت دارد.[2] از جمله زراره از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کند که قنوت در هر نمازی وارد است[3]، و محمد بن مسلم در هر دو رکعتی از نماز مستحبی یا واجب وارد شده است.[4] البته ظاهر این روایات وجوب قنوت را می‌رساند؛ خصوصاً که در بعضی از روایات از قنوت با عنوان «سنت واجب» ذکر شده است.[5] اما در تعدادی از روایات[6] از جمله در صحیحۀ بزنطی از امام رضا علیه‌السلام تصریح به استحباب شده و می‌فرماید: «اگر خواستی قنوت بگیر و اگر خواستی قنوت نگیر».[7] استحباب قنوت به درجه‌ای است که در صورت فراموش کردن قنوت در محل خود، مستحب است بعد از رکوع آن را به جا آورد. در صحیحۀ زراره و محمد بن مسلم می‌گویند ما از امام باقر دربارۀ شخصی که قنوت را فراموش کرده است، سؤال کردیم. ایشان پاسخ دادند: بعد از رکوع قنوت می‌گیرد و اگر به یاد نیاورد، چیزی برعهدۀ او نیست.[8] اما در عین حال این حکم، یعنی امکان قنوت گرفتن بعد از رکوع در صورت فراموشی، استثنائاتی دارد:
استثنائات
دو استثناء از استحباب به جا آوردن قنوت در صورت فراموشی مطرح شده است: در نماز وتر و نماز صبح.
دلیل این حکم، مرسله‌ای است که صدوق در فقیه نقل کرده است: «معاویة بن عمار از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ قنوت در نماز وتر می‌پرسد؛ حضرت می‌فرماید: جای آن قبل از رکوع است؛ دوباره می‌پرسد: اگر فراموش کردم، آیا بعد از آنکه سر را رکوع برداشتم قنوت بگیرم؟ حضرت فرمودند: نه».[9]
شیخ صدوق بر این باور است که این نهی، به دلیل عدم تشبّه به عامه است. در این صورت نماز صبح نیز ملحق به نماز وتر است؛ چراکه عامه در نماز وتر و نماز صبح، قنوت را بعد از رکوع قنوت را بجا می‌آورند.[10]
[1]. این نوشته برگرفته از: مستنبطات الأعلام، آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی، ج1، ص389.
[2] . صاحب وسائل بابی با عنوان «بَابُ اسْتِحْبَابِهِ فِي كُلِّ صَلَاةٍ جَهْرِيَّةٍ أَوْ إِخْفَاتِيَّةٍ فَرِيضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ وَ كَرَاهَةِ تَرْكِهِ» آورده است. ن.ک: وسائل الشیعة، ج6، ص261.
[3]. وسائل الشيعة؛ ج6، ص261: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِي كُلِّ الصَّلَوَاتِ.
[4].وسائل الشيعة، ج6، ص261: بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: الْقُنُوتُ فِي كُلِّ رَكْعَتَيْنِ فِي التَّطَوُّعِ وَ الْفَرِيضَةِ.
[5]. وسائل الشیعة، ج6، ص262.
[6]. ن.ک: وسائل الشيعة، ج6، ص269: بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْقُنُوتِ وَ جَوَازِ تَرْكِهِ لِلتَّقِيَّةِ وَ غَيْرِهَا.
[7]. وسائل الشيعة، ج6، ص269: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فِي الْقُنُوتِ إِنْ شِئْتَ فَاقْنُتْ وَ إِنْ شِئْتَ فَلَا تَقْنُتْ.
[8]. وسائل الشيعة، ج6، ص288: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ بْنِ أَعْيَنَ قَالا سَأَلْنَا أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ يَنْسَى الْقُنُوتَ- حَتَّى يَرْكَعَ قَالَ يَقْنُتُ بَعْدَ الرُّكُوعِ- فَإِنْ لَمْ يَذْكُرْ فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ.
[9] . وسائل الشيعة، ج6، ص288: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْقُنُوتِ فِي الْوَتْرِ- قَالَ قَبْلَ الرُّكُوعِ قَالَ فَإِنْ نَسِيتُ- أَقْنُتُ إِذَا رَفَعْتُ رَأْسِي فَقَالَ لَا.
[10]. الفقیه، ج1، ص393.