وجه بطلان نماز با ترک قرائت در یک فرع فقهی
- توضیحات
- :::
- دسته: یاداشت محقق |
- منتشر شده در چهارشنبه, 19 ارديبهشت 1403 07:18 |
- نوشته شده توسط حسین دریس |
مرحوم سید در فرع «إذا نوى الاقتداء بشخص على أنه زيد فبان أنه عمرو فإن لم يكن عمرو عادلا بطلت جماعته و صلاته أيضا إذا ترك القراءة أو أتى بما يخالف صلاة المنفرد و إلا صحت على الأقوى»[1]، معتقد است که اگر به خیال اینکه امام جماعت زید است اقتدا کرد و متوجه شد عمرو است و قرائتش را به گمان صحت جماعت ترک کرد، نمازش باطل است، مرحوم آقای حکیم و آقای خوئی بدون اینکه به وجه فتوای سید و مبنای ایشان بپردازند، اشکال کرده‌اند که بر فرض بطلان جماعت، نماز فرادا می شود و به صرف ترک قرائت، وجهی برای بطلان نماز نیست؛ چه اینکه قرائت از ارکان نیست تا با ترک غیرعمدی آن نماز باطل شود. در این نوشتار به تببین وجه کلام مرحوم سید با قطع نظر از صحت و سقم آن پرداخته می شود.[2]
طبق عموم حدیث «لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّكُوعِ وَ السُّجُودِ»[3] که خلل غیر عمدی در طهور، وقت، قبله، رکوع و سجود را استثنا کرده است و ظاهر مرسله ابن أبی عمیر عن بعض اصحابه عن أبی عبدالله ع «فِي قَوْمٍ خَرَجُوا مِنْ خُرَاسَانَ أَوْ بَعْضِ الْجِبَالِ وَ كَانَ يَؤُمُّهُمْ رَجُلٌ فَلَمَّا صَارُوا إِلَى الْكُوفَةِ عَلِمُوا أَنَّهُ يَهُودِيٌّ قَالَ لَا يُعِيدُونَ»[4] که نماز جماعتی که با جهل به یهودی بودن شخصی به او اقتدا کردند، باید حکم به عدم اخلال ترک غیر عمدی قرائت به نماز کرد، ولی از طرفی روایت خاصی در مقام وجود دارد که به استناد آن ترک قرائت ولو غیرعمدی را موجب بطلان می داند.
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِيهِ قَالَ: «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فِي رَجُلَيْنِ اخْتَلَفَا فَقَالَ أَحَدُهُمَا كُنْتُ إِمَامَكَ- وَ قَالَ الْآخَرُ أَنَا كُنْتُ إِمَامَكَ- فَقَالَ صَلَاتُهُمَا تَامَّةٌ- قُلْتُ فَإِنْ قَالَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا كُنْتُ أَئْتَمُّ بِكَ- قَالَ صَلَاتُهُمَا فَاسِدَةٌ وَ لْيَسْتَأْنِفَا».[5]
مفاد روایت این است که دو نفر با هم نماز می خواندند و هر کدام خیال می کرده که خودش پیش نماز است، بعدا معلوم شده که هیچ یک به دیگری اقتدا نکرده است، حضرت می گوید نماز هر دو صحیح است، ولی یک مرتبه هر کدام خیال کرده دیگری پیش نماز است و بعدا معلوم شده که هر دو مأموم بوده‌اند، حضرت می فرماید نماز هر دو باطل است. تفاوت بین این دو، این است که در اولی عمل به وظیفه صلاة منفرد کرده‌اند و قرائت را ترک نکرده‌اند، اما در دومی به وظیفه منفرد عمل نکردند و قهرا قرائت را ترک کردند.
بنابراین اگر روایت سکونی را بر مرسله ابن أبی عمیر ترجیح دهیم، مخصص عموم لاتعاد می شود و باید مانند مرحوم سید حکم به بطلان نماز در فرعی که به اشتباه به عمرو اقتدا کرده و قرائت را ترک کرده، شویم.[6]
--------------------------------------
[1] العروة الوثقى (للسيد اليزدي)، ج1، ص768.
[2] العروة الوثقى (المحشى)، ج3، ص123.
[3] وسائل الشيعة، ج4، ص312.
[4] الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص379.
[5] وسائل الشيعة، ج8، ص352.
[6] برگرفته از جلسه... از سلسله جلسات عصر حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی -دامت برکاته-