وظیفه هنگام شک در اتیان یکی از عقبه‌های سه‌گانه
- توضیحات
- :::
- دسته: یاداشت محقق |
- منتشر شده در جمعه, 18 فروردين 1402 08:45 |
- نوشته شده توسط حسین دریس |
اگر کسی رمی یکی از جمرات را انجام نداده است، ولی نمی داند که کدام یک است، آیا فقط باید رمی جمره ثالثه را انجام بدهد؟[1] یا رمی جمره وسطی را نیز باید قضا کند؟ نسبت به عقبه اولی بی شک قضا ندارد، چون هم بعد از وقت است و هم قاعده تجاوز نسبت به آن جاری است، نسبت به جمره ثالثه هم شکی نیست که باید انجام دهد؛ زیرا یا این را نیاورده یا قبلی‌ها را نیاورده است که بالتبع ثالثه باطل می شود، پس قطعا امر جمره ثالثه باقی است، مگر اینکه قاعده تجاوز را شامل آن بدانیم که در این صورت چیزی بر عهده او نیست.
توضیح اینکه جواب از این سوال که وظیفه شاک در اتیان یکی از جمرات ثلاث چیست را طبق مبانی متعدد می توان به سه شکل بیان کرد که:
اول: بنابر اینکه قاعده شک بعد از وقت مختص به نماز نباشد -که مختار ما چنین است-، شک نسبت به عقبه اول و دوم شک بعد از وقت است و حکم به صحت آن دو می شود و باید جمره ثالثه را انجام دهد.
دوم: اما بنابر اینکه شک بعد از وقت مختص به نماز باشد، وقت جمره ثانیه گذشته است، از این‌رو قضا به امر جدید نباشد و از اول دو امر وجود داشته باشد؛ یکی به اصل رمی و یکی به رمی در زمان خاص، در این صورت با گذشت وقت، یکی از امرها ساقط شده است و دلیل بر سقوط آن امر دیگر نیست، قاعده اشتغال اقتضا می کند که در صورت شک، قضا شود. ولی این قول نزد فقها مردود است و آنان قائل به این هستند که قضا به امر جدید است، یعنی در داخل وقت یک امر هست، مثل إرمِ هذا الیوم، و روز که تمام شد اگر رمی نکرده باشد یک امر جدید برای فائت حادث می شود، در این صورت امر جدید موضوعش فوت است و فوت امری حادث است، بنابراین نسبت به وسطی نمی دانیم امر جدیدی متوجه شده یا خیر؟ با اصل برائت و استصحاب عدم، حکم به عدم حدوث آن می شود. اگر استصحاب عدم را مثبت فوت ندانیم، موضوع قضا که فوت است محقق نمی شود و امر به قضا ثابت نمی شود. البته بنابر مختار فوت عبارت از ترک شیء ذی ارزش است، ذی ارزش بودن رمی هم قابل انکار نیست، با استصحاب حکم به عدم حدوث رمی وسطی در وقت خودش می شود، آوردن این أمر ذی قیمت بعد از وقت مشکوک است، استصحاب می گوید آورده نشده، لذا با استصحاب، موضوع فوت درست می شود و اصل مثبت نیست.
سوم: ظاهرا در قاعده تجاوز دخول در غیر معتبر نباشد، همین مقدار که شخص عرفا ذمۀ خودش را فارغ ببیند برای صدق تجاوز کفایت می کند، بعضی جاها این معنا متوقف بر دخول در غیر است، ولی بعضی جاها شخص خودش را فارغ شده می بیند و آماده ورود به عمل بعدی می شود، همین که سراغ عمل بعدی می رود تجاوز است، در ما نحن فیه هم بعد از رمی‌ها می رود برای طواف، همین تجاوز است و هیچی به ذمه او نیست.
[1] برگرفته از جلسه شهریور 1396 از سلسله جلسات عصر آیت الله العظمی شبیری زنجانی -دامت برکاته-