جواز استیجار یک شخص برای نيابت از متعدد در حج مستحبي و زيارات

توضیحات

:::

دسته: یاداشت محقق |

منتشر شده در دوشنبه, 14 مرداد 1398 07:38 |

نوشته شده توسط رضا قربانی |

جواز استیجار یک شخص برای نیابت از متعدد در حج مستحبی و زیارات بین فقهاء‌ متسالم علیه است، ولکن کلام در مستند آن است، صحت چنین استیجاری متوقف بر صحت نیابت از متعدد است. علاوه بر استدلال به سیره عقلاء‌ بر صحت این نبابت که برخی^[1] بدان استدلال کرده‌اند به روایاتی نیز استدلال شده است که در این نوشتار درصدد بررسی سند و دلالت این روایات هستیم.

روایات متعددی در باب حج وارد شده است که نیابت از متعدد را در حج مستحبی جایز دانسته است که از جهت دلالی و سندی روشن هستند و نیاز به بحث و گفتگو ندارند. از جمله این روایات در نیابت حجّ مستحبی عبارتند از:

1. صحيحة معاوية بن عمار

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «قُلْتُ لَهُ أُشْرِكُ أَبَوَيَّ فِي حَجَّتِي قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أُشْرِكُ إِخْوَتِي فِي حَجَّتِي قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَاعِلٌ لَكَ حَجّاً وَ لَهُمْ حَجّاً وَ لَكَ أَجْرٌ لِصِلَتِكَ إِيَّاهُمْ قُلْتُ فَأَطُوفُ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ هُمْ بِالْكُوفَةِ فَقَالَ نَعَمْ تَقُولُ حِينَ تَفْتَتِحُ الطَّوَافَ- اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانٍ الَّذِي تَطُوفُ عَنْهُ».^[2]

2. صحیحه مروان بن حکم

عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ مِسْكِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا يَمْنَعُ الرَّجُلَ مِنْكُمْ أَنْ يَبَرَّ وَالِدَيْهِ حَيَّيْنِ وَ مَيِّتَيْنِ يُصَلِّيَ عَنْهُمَا وَ يَتَصَدَّقَ عَنْهُمَا وَ يَحُجَّ عَنْهُمَا وَ يَصُومَ عَنْهُمَا فَيَكُونَ الَّذِي صَنَعَ لَهُمَا وَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ فَيَزِيدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِبِرِّهِ وَ صِلَتِهِ خَيْراً كَثِيراً».^[3]

اما برای جواز نیابت از متعدد در زیارات مرحوم آقاى حكيم به روايت ابراهيم حضرمى استدلال کرده است.^[4]

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَثِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: «... فَإِذَا أَتَيْتَ قَبْرَ النَّبِيِّ ص فَقَضَيْتَ مَا يَجِبُ عَلَيْكَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ قِفْ عِنْدَ رَأْسِ النَّبِيِّ ص ثُمَّ قُلْ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ مِنْ أَبِي وَ أُمِّي وَ زَوْجَتِي وَ وُلْدِي وَ جَمِيعِ حَامَّتِي وَ مِنْ جَمِيعِ أَهْلِ بَلَدِي حُرِّهِمْ وَ عَبْدِهِمْ وَ أَبْيَضِهِمْ وَ أَسْوَدِهِمْ فَلَا تَشَاءُ أَنْ تَقُولَ لِلرَّجُلِ إِنِّي أَقْرَأْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْكَ السَّلَامَ إِلَّا كُنْتَ صَادِقاً:».^[5]

دلالت این روایت بر مطلب کاملاً روشن است، ولی مرحوم آقای خوئی از جهت سندی بدان اشکال کرده است که روايات دال بر جواز نيابتدر زیارات همه ضعیف هستند.^[6]

سند اين روايت آن‌طور كه وسائل نقل كرده است مشتمل بر روایت «محمد بن يحيى» از «احمد بن محمد» است، در حالی‌که در كافى^[7] كه اصل روايت از آنجاست و در تهذيب^[8] كه روایت را از كافى نقل کرده است، به جاى «احمد بن محمد»، «محمد بن احمد» است.

«محمد بن احمد» صاحب نوادر الحكمه است و درباره او گفته شده است: «يروى عن الضعفاء و يعتمد المراسيل»،^[9] لذا مرسله ایشان قطعاً اعتبار ندارد، علاوه بر اینکه «على بن محمد بن اشعث» هم توثیق ندارد و «على بن ابراهيم حضرمى» و پدرش هم مهمل هستند و فقط همین یک روایت را در کتب اربعه نقل کرده‌اند، پس این روایت با چنین سندی نمى‏تواند مستند صحت استیجار قرار گیرد.