نحوه برخورد آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی با فردی که رجال را علم نمی‌دانست
- توضیحات
- :::
- دسته: خبرنامه پژوهشی |
- منتشر شده در سه شنبه, 04 مهر 1402 18:54 |
آیت‌الله سید محمدجواد شبیری زنجانی؛ استاد حوزه علمیه، ۳۰ شهریور ماه در آیین رونمایی از کتاب «استناد در روش شناخت رجال اسناد» در مدرسه فقهی امام محمد باقر (ع)، با بیان اینکه نظر برخی از بزرگان حوزه علمیه درباره درسی‌نبودن علم رجال ناشی از فقدان یک اثر درسی در این حوزه است، گفت: تلاش شده در کتاب «استناد در روش شناخت رجال اسناد» این خلا جبران شود.
این پژوهشگر دینی و استاد دروس خارج حوزه علمیه قم افزود: حدود چهل سال قبل که به رجال علاقه‌مند شدم، هیچ متن درسی که بخواهیم رجال را بر اساس آن بیاموزیم، ندیدم. از سوی دیگر درس رجال نیز به معنای امروزی مطرح نبود. نعمتی که خداوند به ما ارزانی داشت، بهره‌مندی از حواشی آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی بر کتب حدیثی بود که مجموعه‌ای از اطلاعات رجالی را در اختیار من قرار داده بود.
وی افزود: در آن زمان، کتاب مستدرک‌الوسائل تازه چاپ شده بود. به تناسب اسناد کل این کتاب را از اول تا آخر مطالعه می‌کردم و درباره هر سند، تمام حواشی را که جناب والد مرقوم داشته بودند مطالعه می‌کردم. برخی از دوستان درخواست تدریس رجال داشتند. در دوره دوم تدریس، نیاز به یک متن درسی احساس شد و این متن بایستی کاربردی می‌بود.
شبیری زنجانی با بیان اینکه محور اصلی در مقدمات کتب رجالی نیز، شناخت اسناد نیست یعنی زمینه شناخت اسناد با آنان فراهم نمی‌شود، اظهار کرد: قواعد کلی رجالی بیان شده است که عموما سطح بالایی دارد و دانش‌پژوه به راحتی نمی‌تواند از آنان استفاده کند و دیگر آنکه وسیله شناخت اسناد را نیز فراهم نمی‌کند. لذا به فکر تدوین اصول رجال افتادم. بیش از سی سال قبل اصول رجال را تدوین کردم تا آموزشی باشد و تمرین داشته باشد. گاهی چهار پنج ساعت برای پیدا کردن یک مثال مورد استفاده و در سطح آموزشی دانش پژوه تلاش می‌کردم. آن جزوه هفتاد، هشتاد صفحه شد اما خیلی برای آن تلاش کردم لذا اصول رجال، مورد استقبال قرار گرفت و بعد هم در نجف منتشر شد.
فرزند آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی تصریح کرد: آیت‌الله والد با یکی از بزرگان دیدار کرده بودند؛ آن آقای بزرگوار از ایشان احوال ما را پرسیده بودند و حاج آقا لطف کرده بودند و گفته بودند ایشان در رجال حرف دارد. آن آقا گفته بود مگر رجال علم است. حاج آقا از این تعبیر ناراحت شده بودند. چرا باید نسبت به علمی که این همه در استنباط احکام تاثیر دارد اهمال وجود داشته باشد؟ حالا اسم آن را علم بگذاریم یا نه؛ به هر حال به معلوماتی برای رسیدن به احکام نیاز داریم و زیبنده نیست با رجال اینگونه برخورد شود.
ضرورت تدوین قواعد رجالی
وی افزود: پراکندگی قواعد رجال سبب شده برخی اینگونه نظرهایی داشته باشند. باید این قواعد در جایی به صورت مدون تدوین می‌شد. یعنی این نظریه ناشی از خلأ در حوزه بود؛ البته کارهای ارزشمندی در سطح حوزه شده است اما کتاب‌ها روشمند نیست. یعنی به کاربر، روش آموزش رجال را نمی‌آموزد. کسی که وارد رجال می‌شود باید پشتوانه‌ای از آموزش عملی داشته باشد.
وی بیان کرد: رجال یک فن کاربردی است و مدل کار آن با علم اصول متفاوت است. باید قواعد و اصولی برای کمک به دانش‌پژوهان تدوین می شد. رابطه قواعد رجال با علم رجال، باید مانند رابطه اصول فقه با علم فقه باشد و بندهکتاب اصول الرجال را با این دید نوشتم و کتاب استناد نیز با همین نگاه تالیف شد.
این استاد حوزه علمیه گفت: از آیت‌الله بروجردی درخواست کردند که رجال تدریس کنند. ایشان فرموده بودند رجال تدریسی نیست. ایشان یکی از استوانه‌های استوار علم رجال و جزء یکی از پنج نفر برتر تاریخ علم رجال است. علت بیان ایشان این است که از اول با این دید که چطور می‌شود کاربر را وارد این علم کرد، به آن نگاه نشده است. باید تدریس رجال به صورت کارگاهی باشد. اصول الرجال ناقص بود و یکسری قواعد اولیه را یاد می‌داد و تعریف علم رجال را ارائه می‌کرد.
وی ادامه داد: بسیاری از مباحث کتاب استناد در درایه مطرح شده است اما تفاوتی وجود دارد؛ محور اصلی درایه شهید اول درایه عامه است و درایه عامه براساس واقعیت‌های موجود در حدیث عامه تدوین شده است. لذا بسیاری از اصطلاحاتی که برای عامه مهم بوده در درایه مطرح شده است. لذا درایه تا مقدار زیادی رنگ عامه گرفته است. ما در اصول رجال مباحث درایه را به طور مستقیم نیاوردیم بلکه واقعیت‌های موجود در حدیث شیعی را روشمند کردیم. سندهایی را که مورد بحث قرار داده‌ایم از کتب اربعه است و سعی کرده‌ایم آن چیزهایی که در کتب حدیثی شیعی پر اثر است پررنگ کرده و مباحث کم اثر را حذف کنیم.
آیت‌الله سید محمدجواد شبیری گفت: برخی از مباحث این کتاب بارها مورد بحث قرار گرفته تا از اتقان برخوردار باشد. این کتاب در نوع خودش اولین کتابی است که تدوین می‌شود و شیوه استنباط آیت الله والد در آن محور قرار گرفته است. یعنی تفکر حاکم بر این کتاب تفکر ایشان بر اساس فهم بنده است. شاید توانسته باشیم روش و مبانی ایشان را توضیح داده باشیم البته کتاب تا تدریس و بازخورد عملی آن دیده نشود، نواقص آن دیده نمی‌شود.
شبیری زنجانی تاکید کرد: کتاب باید در مرحله عمل بیاید و نواقص خود را نشان دهد تا بتوان درباره آن صحبت کرد. این کتاب به عنوان کتاب درسی معرفی شده تا زمینه‌ای برای عیب‌یابی باشد.
تدوین جلد دوم کتاب
وی افزد: جلد دوم نیز در حال تدوین است. برخی از مباحث جلد اول در جلد دوم به صورت عمقی مورد بحث قرار می‌گیرد. این نتیجه تلاش خالصانه محققان مرکز فقهی امام باقر(ع) است. در جلد دوم تلاش شده تمام مطالبی که مرتبط با این مباحث است دیده شود و هر نکته‌ای که باید در متن درسی بیاید در آن افزوده می‌شود.