لازم نیست منتظر گذشتِ 50 سال باشیم تا یک مجتهد ببینیم

توضیحات

:::

دسته: خبرنامه پژوهشی |

منتشر شده در یکشنبه, 19 دی 1400 10:53 |

به گزارش خبرنامۀ پژوهشی وبسایت مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام به نقل از شفقنا، استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم معتقد است: درحال حاضر وجود مجتهدین به خاطر موانعی که برای تمحض و تمرکز در مسائل پیداشده شاید کمتر شده باشد ولی اینگونه نیست که مجتهدی در حوزه تربیت نشده باشد و ما منتظر گذشت ۵۰ سال باشیم تا یک مجتهد را ببینیم.

آیت الله محمد قائنی اظهار داشته استً: به طور معمول از درس های خارج انتظار می رود که مشکلات روز جامعه را حل کنند اما عملا اینگونه اتفاق نیفتاده و درس های موجود ناظر به مسائل سنتی و درس هایی است که قبلا در کتاب ها تدوین شده است.

او افزود: یکی از دلایل این است که مسائل مستحدثه علاوه بر خبرویت و توانایی متناسب خود، زمان زیادی را می طلبد و سه برابر زمان مصروف در بحث های سنتی را باید شخص درنظر بگیرد و لذا اساتید در درس ها به همان مسائل سنتی می پردازند و به علت وقت و زحمت زیادی که می برد، ورود در این حوزه پیدا نمی کنند.

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه پرداختن صرف به موضوع شناسی برای حل این مسائل کافی نیست، گفت: افرادی که بناست در این حوزه حضور پیدا کنند اگر وارد شوند، این بخش را مورد توجه قرار می دهند اما به دلیل زحمت و وقت زیادی که صرف می کند معمولا کمتر کسی به آنها وارد می شوند.

او درباره وضعیت حوزه علمیه از حیث تربیت مجتهدان توانمند و آگاه به زمان بیان داشت: در این زمینه نمی توان حکم صفر یا صد داد ولی اینگونه نیست که حوزه از مجتهدین توانمند و آگاه خالی باشد، کم و بیش افرادی هستند که توانایی و اهلیت ورود به این مسائل را دارند اما به دلیل صعوبت و مقدمات خاصی که می طلبد، محدودتر است.

قائنی بیان کرد: اینکه برخی بزرگان عنوان کرده اند باید ۵۰ سال بگذرد تا یک مجتهد از حوزه های علمیه بیرون بیاید، ناظر به مجتهدین موسس و مبدع مانند شیخ انصاری و شیخ طوسی است والا تربیت مجتهدین در شعاع شکل گرفته برای مسائل و مبانی پذیرفته شده، محدودیتی ندارند.

او خاطرنشان کرد: الان وجود مجتهدین به خاطر موانعی که برای تمحض و تمرکز در مسائل پیداشده شاید کمتر شده باشد ولی اینگونه نیست که مجتهدی در حوزه تربیت نشده باشد و ما منتظر گذشت ۵۰ سال باشیم تا یک مجتهد را ببینیم.

استاد حوزه علمیه قم درباره عنصر زمان و مکان در اجتهاد گفت: این عنصر به یک معنا از قدیم مطرح بوده و بدون توجه به آن در هیچ مساله ای نمی توان اظهار نظر کرد. به تعبیری ممکن است حکمی را به عنوان حکم اولیه برای موضوعی درنظر بگیریم اما در یک شرایط زمانی یا مکانی خاص، حکم اولیه قابل اجرا نباشد. اما در عین حال، این بدان معنا نیست که احکام شریعت به لحاظ گذر زمان، تبدّل پیدا کند بلکه احکام شریعت در طول زمان ثابت هستند.

او توضیح داد: مقصود از تاثیر عنصر زمان و مکان در اجتهاد این است که در برخی موارد، شرایط و ملابسات ممکن است در موضوع حکم تاثیرگذاری داشته باشد که براساس آن تبدل موضوع، حکم موضوع متفاوت می شود اما این نباید سبب شود که افراد گمان کنند حکم شریعت به خاطر گذر زمان تغییر می کند.

آیت الله قائنی با ذکر این نکته که حوزه های علمیه امروزی به عنصر زمان و مکان توجه دارند، نمونه هایی را بیان کرد و گفت: در عصر میرزای شیرازی، حکم اولیه، عدم ممنوعیت استعمال توتون و تنباکو بود اما به دلیل شرایط خاص زمانی و مکانی ایران، حکم اولیه تبدل پیدا کرد و حکم به حرمت استعمال آن داده شد. نمونه دیگر، بحث حرمت تولید سلاح های خاص است که ممکن است گفته شود برحسب حکم اولیه، یک حکمی دارد اما در شرایط فعلی که ممکن است سوء استفاده هایی از این قضیه شود، حکم آن متفاوت شود. یا مثلا مواد مخدر از قبیل تریاک شاید در دو نسل گذشته به عنوان پدیده خطرناکی محسوب نمیشده و از لحاظ قانونی هم برخورد شدیدی با آن نمی توان کرد اما به دلیل شیوع آن و امکان فساد در نسل جوان، حکم اولیه که برای آن است، تغییر کرده و حکم متفاوتی صادر شود. یا در مورد واکسن، برحسب حکم اولیه، حکم خاصی داشته باشد اما به دلیل شرایط عمومی و احتمال ورود ضرر و مفسده، حاکم اسلامی، حکم به لزوم و وجوب می کند. یعنی این قبیل موارد و حکم اشیاء به لحاظ عنوان اولیه و تفاوت آن با عناوین ثانویه مخصوصا احکامی که به صورت حکومتی شکل می گیرد، نه کم است و نه ابهامی دارد.

او گفت: یکی از دغدغه های بزرگان حوزه و بویژه مراجع معظم تقلید، توجه به آینده و نیازهای آن است که استعدادهای مناسب برای پاسخگویی به نیازهای روز را تربیت کنند و این منحصر به زمان حال نیست، بلکه در گذشته هم وجود داشته است. مراکز و موسسات تخصصی که در حوزه راه اندازی شدند با همین هدف است که استعدادهای حوزه برای پاسخگویی به این نیازها تربیت شوند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم درباره مشکلات سرراه دروس خارج بیان داشت: مشکلات مالی و اقتصادی همواره وجود دارد اما اینها مانع از تغییر خط حوزه فقاهت و اجتهاد نمی شود البته همانگونه که کسانی مشکلات را تحمل کرده و از مسیر بیرون نمی روند، کسانی هم از مستعدین و نخبگان حوزه هستند که به دلیل حقوق بیشتر و زندگی آسانتر جذب نهادها و مراکز خارج از حوزه می شوند.

او درباره وضعیت کتاب های درسی حوزه هم گفت: معتقد به عدم امکان تغییر و تبدیل کتاب ها نیستم بلکه معتقدم برای این کتاب ها بدیلی وجود ندارد چون مولفان کتاب ها از نظر قابلیت و استعداد و فعلیت در مرحله ای بودند که قابل مقایسه با دوران کنونی نیستند لذا تا کتابی کارشناسی نشده باشد و مراحل آزمایش را نگذرانده باشد، نباید جایگزین کتاب درسی قبلی شود.