چکیده این پژوهش به بررسی حکم وجوب اجرتالمثل در عقد اجارهی فاسد با تأکید بر استثناء مطرحشده در فرضِ اشتراطِ عدمِ الاجره میپردازد. بر پایهی قواعد فقهیِ «لاضرر»، «احترام مال المسلم»، و «ما یُضمَن بصحیحه یُضمَن بفاسده»، وجوبِ اجرتالمثل در صورتِ استیفای منفعت تبیین میشود. سپس، دیدگاه مخالف که در فرضِ شرطِ اسقاطِ عوض، حکم به عدمِ ضمان میکند، تحلیل و ارزیابی میگردد. ________________________________________ مقدمه در فقه امامیه، اصل اولیه در باب عقود، نفوذ عقد صحیح و بطلان عقد فاسد است. با این حال، پرسش بنیادین در عقود فاسد آن است که منافع استیفاشده در چنین عقودی چه حکمی دارند...
چکیده: در مسئلۀ شرعیّت انتقال کار به غیر با دریافت مزد کمتر توسط اجیر، نظر مشهور فقها بر منع است. این مقاله با بررسی مستندات روایی و تحلیل دیدگاه صاحب «مسالک الافهام»، به تبیین ادلۀ قائلان به حرمت و نقد استدلالهای قائلان به کراهت میپردازد و در نهایت، نظر به حرمت چنین عملی را تقویت مینماید. مقدمه: هرگاه شخصی برای انجام کاری اجیر گردد، جایز نیست آن کار را با هزینهای کمتر به دیگری واگذار نماید تا از این طریق، منفعتی برای کاری که خود میبایست انجام میداده ولی انجام نداده، به دست آورد. صاحب «مسالک الافهام» این فتوا را...
مستأجر میتواند عین مستأجره را به مبلغی بیش از آنچه خود پرداخته است، به اجاره واگذار کند. دلیل این حکم آن است که مستأجر با عقد اجاره، مالک منفعت عین میشود و به عنوان مالک، مجاز به هرگونه تصرفی در ملک خود است؛ از جمله اجاره دادن آن به قیمت مورد نظر. البته اگر موجر در ضمن عقد اجاره، شرطی مبنی بر ممنوعیت اجاره دادن به غیر یا با قیمت بالاتر قرار داده باشد، مستأجر مجاز به انجام این عمل نخواهد بود. استثنائات و موارد مناقشه این حکم کلی، فاقد استثنا نیست و در صورت وجود دلیل خاص مخالف، قاعده...
یکی از کُنای مشترک در روایات «ابو همام» مشترک بین دو نفر است که یک طرف این اشتراک «اسماعیل بن همام» است که مرحوم برقی[1] تعبیر بصری برای او به کار برده است و از اصحاب امام رضا (علیه السلام) است و یقینا ثقه است. چند نکته در خصوص «ابوهمام» مشترک مسلم است که به آنها اشاره میکنیم:
نکته اول: ابوهمامِ ناقل از «حَکَم بن بهلول» اسماعیل است
با مراجعه به کمال الدین[2] و خصال[3] مرحوم صدوق به دست میآید که «ابوهمام»ی که حَکَم بن بهلول او نقل میکند «اسماعیل بن همام» است[4].
نکته دوم: طبقهی «اسماعیل بن همام»
در کافی[5] و محاسن برقی[6] نقل «اسماعیل بن همام» از «علی بن جعفر» وجود دارد[7] لذا «اسماعیل بن همام» قطعا از نظر طبقه متأخر از «علی بن جعفر» و در رتبه شاگردان او به شمار میرود.
از طبقه شاگردان «اسماعیل بن همام» روشن میشود که او از رجال سنههای ۲۲۰ ـ ۲۳۰ یعنی از اصحاب حضرت امام رضاعلیه السلام بوده هر چند که مرحوم برقی[8] او را جزء اصحاب حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام ذکر کرده است[9].[10]
نکته سوم: نقل بی واسطهی «یعقوب بن یزید» از ابو همام
یعقوب بن یزید همواره بلا واسطه از ابو همام نقل کرده است[11].
[1] . المحاسن، ج۲، ص: ۴۴۲،« ۳۱۱ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَر...».
[2] . کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص: ۲۸۴، ح ۳۷،« ِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَکَمُ بْنُ بُهْلُولٍ الْأَنْصَارِیُّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّام».
[3] . الخصال، ج۱، ص: ۴۱، ح ۳۰،« حَکَمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّام».
[4] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۸.
[5] . الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۵، ص: ۴۹۷،« ۴- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ:...».
[6] . المحاسن، ج۲، ص: ۴۴۲،« ۳۱۱ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: ...».
[7] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹. [۱۹] ـ برای یافتن این موارد به معجم الرجال مرحوم آقای خویی باب اسماعیل بن همام و باب الکُنی (ابو همام) رجوع شود.( معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، ج۴، ص: ۱۱۰؛ ج۲۳، ص: ۸۹ ).
[8] . رجال البرقی - الطبقات، ص: ۵۱،« .... أبو همام، و هو إسماعیل بن همام».
[9] . البته اسماعیل در رجال برقی در زمرهی اصحاب موسی بن جعفر (علیه السلام) شمرده شده که اشتباه است، همان طور که این اشتباه در مورد ۲۰۰ نفر رخ داده و منشا این اشتباه مطمئنا این است که اوراقی از این کتاب که جاوی دویست نفر از اصحاب امام رضا (علیه السلام) بوده جدا شده و بعدا به اشتباه در اصحاب موسی بن جعفر (علیه السلام) گذاشته شده است.
[10] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹.
[11] . کتاب خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹.