ابو همام

یکی از کُنای مشترک در روایات «ابو همام» مشترک بین دو نفر است که یک طرف این اشتراک «اسماعیل بن همام» است که مرحوم برقی[1] تعبیر بصری برای او به کار برده است و از اصحاب امام رضا‏ (علیه السلام) است و یقینا ثقه است. چند نکته در خصوص «ابوهمام» مشترک مسلم است که به آنها اشاره می‌کنیم:

نکته اول: ابوهمامِ ناقل از «حَکَم بن بهلول» اسماعیل است

با مراجعه به کمال الدین[2] و خصال[3]  مرحوم صدوق به دست میآید که «ابوهمام»ی که حَکَم بن بهلول او نقل می‏کند «اسماعیل بن همام» است[4].

نکته دوم: طبقه‌ی «اسماعیل بن همام»

در کافی[5] و محاسن برقی[6]  نقل «اسماعیل بن همام» از «علی بن جعفر» وجود دارد[7] لذا «اسماعیل بن همام» قطعا از نظر طبقه متأخر از «علی بن جعفر» و در رتبه شاگردان او به شمار می‏رود.

از طبقه شاگردان «اسماعیل بن همام» روشن می‏‌شود که او از رجال سنه‏های ۲۲۰ ـ ۲۳۰ یعنی از اصحاب حضرت امام رضاعلیه السلام بوده هر چند که مرحوم برقی[8] او را جزء اصحاب حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام ذکر کرده است[9].[10]

نکته سوم: نقل بی واسطه‌ی «یعقوب بن یزید» از ابو همام

یعقوب بن یزید همواره بلا واسطه از ابو همام نقل کرده است[11].



[1] . المحاسن، ج‏۲، ص: ۴۴۲،« ۳۱۱ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَر...».

[2] . کمال الدین و تمام النعمة، ج‏۱، ص: ۲۸۴، ح ۳۷،« ِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَکَمُ بْنُ بُهْلُولٍ الْأَنْصَارِیُّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّام‏».

[3] . الخصال، ج‏۱، ص: ۴۱، ح ۳۰،« حَکَمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّام‏».

[4] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۸.

[5] . الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏۵، ص: ۴۹۷،« ۴- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ‏ بْنِ‏ هَمَّامٍ‏ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ:...».

[6] . المحاسن، ج‏۲، ص: ۴۴۲،« ۳۱۱ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ‏ بْنِ‏ هَمَّامٍ‏ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: ...».

[7] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹. [۱۹] ـ برای یافتن این موارد به معجم الرجال مرحوم آقای خویی‏ باب اسماعیل بن همام و باب الکُنی (ابو همام) رجوع شود.( معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، ج۴، ص: ۱۱۰؛ ج۲۳، ص: ۸۹ ).

[8] . رجال البرقی - الطبقات، ص: ۵۱،« .... أبو همام، و هو إسماعیل‏ بن‏ همام‏».

[9] . البته اسماعیل در رجال برقی در زمرهی اصحاب موسی بن جعفر (علیه السلام) شمرده شده که اشتباه است، همان طور که این اشتباه در مورد ۲۰۰ نفر رخ داده و منشا این اشتباه مطمئنا این است که اوراقی از این کتاب که جاوی دویست نفر از اصحاب امام رضا (علیه السلام) بوده جدا شده و بعدا به اشتباه در اصحاب موسی بن جعفر (علیه السلام) گذاشته شده است.

[10] . کتاب: خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹.

[11] . کتاب خمس، سال: دوم(۷۵-۷۶)، جلسه: ۱۰۹.

 

اضافه کردن نظر


کد امنیتی
تازه سازی