اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) -9

توضیحات

:::

دسته: اصول |

منتشر شده در چهارشنبه, 14 تیر 1396 06:24 |

در قسمت پیشین این مقاله، پنج قسمت از تنبیهات بحث اجماع ارائه گردید. آنچه در ادامه می‌آید ادامه تنبیهات بحث اجماع است که به محضر خوانندگان ارجمند تقدیم می‌شود: 

6. اجماع بر جملات دارای استثنا

اجماع بر جملات دارای استثنا می‌تواند به دو شکل باشد:

1. هم ثبوت حکم در باقی تحت ‌الاستثناء و هم نفی حکم از مورد استثنا مورد اتفاق است؛ برای مثال وقتی گفته ‌شود که اصحاب، بر وجوب اکرام علما به ‌جز فساق از آنان اتفاق دارند یعنی هم بر استثنا (عدم وجوب اکرام علمای فاسق) و هم بر باقی تحت ‌الاستثناء (وجوب اکرام علمای غیر فاسق) اتفاق دارند.

2. موارد باقی تحت ‌الاستثناء مورد اتفاق هستند؛ یعنی وجوب احترام عالمی که فاسق نباشد، مورد اتفاق است؛ اما درباره فاسق اتفاقی نبوده و اتفاق به عدم استفاده نمی‌شود. بنا‌بر‌این، چنین نیست که دو حکم وجود داشته باشد که در آن هم باقی تحت ‌الاستثناء و هم خود استثنا مورد اتفاق باشد. به عنوان مثال، نقل شده است که اصحاب می‌گویند: مقبوض به عقد فاسد به منزله‌ مغصوب است؛ إلا اینکه در مقبوض به عقد فاسد، معصیتی در کار نیست و از این نظر تنزیلی صورت نگرفته است.

ابن ادریس عدم عصیان را به اصحاب نسبت داده است[1]؛ ولی مرحوم شیخ انصاری این نسبت را ثابت نمی‌داند[2]. البته وی وجهی برای عدم صحت این نسبت، ذکر نمی‌کنند. معلوم نیست که او در جایی مطلبی بر خلاف این مطلب پیدا کرده‌ است یا خیر.

توجیهی که برای سخن مرحوم شیخ انصاری می‌توان بیان کرد، این است که اجماع بر جملات دارای استثنا می‌تواند به دو شکل باشد؛ الف: اجماع بر باقی تحت‌ الاستثناء و بر مورد استثنا. ب: فقط باقی تحت ‌الاستثناء.

در اینجا اگر صورت دوم پذیرفته شود، قهراً نمی‌توان گفت که مورد استثنا نیز مورد اتفاق است. هم‌چنین، معلوم نیست که معصیت نبودن قبض شیء خریده‌ شده به عقد فاسد نیز مورد اجماع باشد؛ بلکه ممکن است اختلافی یا مشهور باشد.^[3]

7. حجیّت اجماع در فهم روایت

اگر در مسأله‌ای اجماع متصل به زمان معصوم وجود داشته باشد و مدرک این اجماع، روایتی باشد و قطع داشته باشیم که اجماع مذکور مدرکی غیر از آن روایت ندارد و همچنین قطع داشته باشیم که فهم مجمعین، مستند به قرائنی بوده است که به آنان رسیده و به ما نرسیده است در این صورت فهم مجمعین از روایت مذکور حجت خواهد بود؛ و می‌توان به استناد فهم مجمعین و مطابق با آن به مضمون روایت عمل نمود.^[4]

قسمت‌های پیشین این مقاله:

 اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 1

اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 2

 اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 3

 اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 4

اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 5

 اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 6

 اجماع از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی (دام ظلّه) - 7