استخدام

استخدام[1]

 

يكی از مسائل مطرح در آيات قرآن و روایات، مسئله استخدام است. استخدام یعنی از مرجع ضمير يك معنا و از خود ضمير معناى ديگرى اراده شده است.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی می فرمایند : من نتوانستم متقاعد شوم كه در لغت عرب يا زبان فارسي مسئله استخدام وجود داشته باشد. و به نظر می‏رسد كه عرف هم با استخدام مساعد نبوده و آن را اشتباه می‌داند. لذا مواردي كه به صورت استخدام نقل مي‏شود، اشتباه است و مرجع ضمیر بايد از اول در معنای ديگری استعمال شده باشد.

مثلاً آيه شريفه «وَ الْمُطَلَّقاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ وَ لا يَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ يَكْتُمْنَ ما خَلَقَ اللَّهُ في‏ أَرْحامِهِنَّ إِنْ كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ بُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ في‏ ذلِكَ إِنْ أَرادُوا إِصْلاحاً » ([2]) در این آیه گفته شده است که در صدر آيه اثبات عده كرده، که اعمّ از رجعي و بائن است و در ذيل آيه كه فرموده «أحقّ بردهنّ» راجع به مطلقات رجعي است، اين را گفته‏اند استخدام است كه مرجع ضمير عام است ولي آنچه از ضمير اراده شده یک قسم خاصّ است.

ولی به نظر ما اين مطلب در آيه بسيار بعيد است، و مراد از «مطلقات»، متعارف و معمول مطلقات است كه مطلقات رجعي هستند. در صدر می‌فرماید اينها عده دارند و در ذیل می‌فرماید بعولتهنّ أحقّ بردّهنّ، که هر دو به يك معنا است.

به عبارت دیگر در «مطلقات» مراد طلاق‏های متعارف است؛ طلاق‏های متعارف دو خصوصیت دارند یکی این‌که بعد از دخول هستند و دیگر این‌که رجعی هستند، و ضمير «بعولتهن» نيز به همین متعارف برمی‏گردد. اما اين‌كه در صدر، اعمّ از متعارف و غير متعارف باشد و در ذيل كه ضمير می‏خواهد برگردد، قيد بخورد و متعارف شود اين خلاف ظاهر است. ظاهر این است ‌كه گفته شود از اول متعارف را می‏گويد و ضمیر هم به همین متعارف بر می گردد.

و در آيه‌ی شریفه، غير مدخوله و يائسه و صغيره ذكر نشده است، به دليل اين ‌كه اينها افراد غير متعارف هستند و آيه در مقام بيان حكم فرد متعارف است؛ منتها برخي از غير متعارف‏ها مانند خلع و مبارات و مطلقه ثالثه و مطلقه‏اي كه عقد او انفساخ يافته يا منفسخ شده، نسبت به عدّه به وسيله‌ی دليل خاص به متعارف ملحق شده‌اند.



[1] - تنظیم شده در مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام.(درس صوم، جلسه 309)

[2] - سوره مبارکه بقره/228

اضافه کردن نظر


کد امنیتی
تازه سازی