نگاهی به آخرین شماره «علوم حدیث تطبیقی»
- توضیحات
- :::
- دسته: خبرنامه پژوهشی |
- منتشر شده در چهارشنبه, 14 مهر 1400 06:12 |
به گزارش خبرنامه پژوهشی مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام به نقل از اجتهاد، این شماره از پژوهش‌نامه «علوم حدیث تطبیقی» با ۱۵ مقاله از اساتید و پژوهشگران حوزه علوم حدیث به چاپ رسیده است که عناوین مقالات عبارتنداز: «بررسی انتقادی روایات عاشورایی تاریخ طبری (بازۀ زمانی عاشورا به بعد)»، «بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت»، «بررسی روایی مقابله با احکام ترجیحی»، «رابطه روایت «النساء عیّ و عوره» و وجوب حجاب شرعی تا قرن پنجم»، «بررسی تضعیف ابوالمفضل شیبانی در تحریف و جعل اسناد»، «شاخصههای فقه الحدیثی امام‌رضا(ع)»، «معناشناسی روایت احمرین از منظر فریقین»، «تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب»، «روش‌شناسی حاکم نیشابوری در المستدرک و جایگاه آن از دیدگاه فریقین»، «تحلیل آسیب‌شناختی حدیث «عشره مبشره»»، «بررسی پیامدهای فقهی حدیث حکمرانی زنان در مذاهب خمسه»، «اعتبارسنجی احادیث شهر ری»، «معناشناسی «احد» در سورۀ توحید از منظر روایات فریقین»، «بررسی تأثیر تغذیه بر ابعاد روانی و معنوی انسان»، «کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین».
در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات که خوانندگان می‌توانند با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را دانلود نمایند.
بررسی انتقادی روایات عاشورایی تاریخ طبری (بازۀ زمانی عاشورا به بعد)
نویسندگان: محسن رفعت و محمدکاظم رحمان ستایش: مقتل الحسین(ع) موجود در کتاب تاریخ طبری (۳۱۰ ه ـ ق) از جمله مقاتل برجای‌مانده و قدیمی مربوط به قرن سوم و چهارم است. این کتاب نیز مانند سایر کتب تاریخی و روایی از هجمۀ گزارش‌‌های قابل تأمل مصون نمانده و برخی از مطالب آن در موضوعات مختلف، از جمله دربارۀ جریان عاشورا مورد تردید است. طبری، گزارشی که از قیام عاشورا ترسیم نموده، برخاسته از روایت ابومخنف بوده که در حال حاضر قدیمی‌‌ترین مقتل موجود است؛ اما در عین حال از آشفتگی‌‌های متنی رنج می‌‌برد به‌طوری که در برخی موارد با وقایع مسلم تاریخی ناسازگار بوده و یا از نگاه شیعی شأن معصوم دچار خدشه شده است. البته در قرن‌‌های بعد برخی از علمای شیعه به این کتاب نیز استناد کرده‌اند. در مقاله پیشِ رو پس از تحلیل وجوه مختلف پیرامون روایات محل مناقشه، دیدگاه برگزیده‌ای عرضه میشود که مزیّت‌های قابل ملاحظه‌ای نسبت به‌نظرات ارائه‌شده در این عرصه را داراست. یافتهها نشان میدهد برخی از روایات طبری در حمایت از جریان اموی و گاه برخی از آن‌ها علیه این جریان تلقی میشود که این نشان‌‌دهنده امانت وی در گزارش عاشورا از راویان عاشورایی است و از طرف دیگر نقل روایات متعارض یا متناقض زمینه را برای نقد رویکرد و روش او را فراهم کرده است. روایات ذلّت‌‌پذیری امام حسین(ع)، اسارت دو فرزند عبدالله بن جعفر و شهادتشان پس از عاشورا، کشف عورت از علی بن الحسین(ع)، اظهار ندامت یزید از قتل‌رساندن امام از جمله روایاتی است که قابل نقد و تحلیل است. این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی به نقد این روایات پرداخته و یافته‌های آن می‌تواند در مطالعات عاشوراپژوهی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. دانلود مقاله
بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت
نویسندگان: مهدی رستم نژاد و محمدجواد دشتی: آیات آغازین سورۀ برائت برای اعلام بیزاری خدا و رسول او از مشرکان و روشن‌شدن وضعیت آن‌ها در جامعه نوپای اسلامی و پیراستن خانه خدا و کنگره عظیم حج از پیرایه‌‌های شرک نازل شد. پیامبر اسلام(ص) نخست این آیات را به‌همراه دستورهای دیگر به ابوبکر داده تا در روز حج اکبر به مشرکان ابلاغ کند؛ اما با وحی الهی از او بازستانده و سرپرستی حجاج و اعلام برائت بر عهده امام علی(ع) گذاشته میشود. علی‌رغم اتفاق فریقین در اصل داستان، زاویه دیدها و برداشت‌‌های متفاوتی در اصل این ماجرا و محدودبودن آن به سورۀ برائت و نیز تفسیر «رجل منی» و چرایی این اتفاق وجود دارد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مستندات روایی متواتر در کتابهای تفسیری، تاریخی و روایی فریقین، در صدد است تا اثبات کند امام علی(ع) که به شهادت وحی الاهی، نفس و جان پیامبر(ص) بود، مأموریت یافت آیات آغازین سورۀ توبه را ابلاغ کند. عبارت «رجل منک» می‌رساند که اگر تنها قرابت فامیلی، دلیل بر افضلیت بود، می‌بایست عباس عموی پیامبر(ص) که مأمور این ابلاغ می‌شد. این امر نمایانگر آن است که «از پیامبر(ص) بودن» در این روایت از جنس قرابت‌های فامیلی و نسبی نیست؛ بلکه از جنس قرابت‌ها و مناصب معنوی است. تغییر مأمور ابلاغ آیات برائت با دستور الهی و نزول فرشته وحی، از سویی اعلام افضلیت امام علی(ع) بر دیگر صحابه را دارد و از طرف دیگر جنبۀ زمینه‌‌چینی و آماده‌سازی اذهان جامعه برای پذیرش ولایت و جانشینی حضرت امیر(ع) است. دانلود مقاله
بررسی روایی مقابله با احکام ترجیحی
نویسنده: سید محمد نجفی یزدی: تأثیر عمیق مستحبات در جهت‌دهی فرهنگ دینی جامعه و حفظ ایمان و ارزش‌های الهی بر کسی پوشیده نیست؛ اما برخی، در کم‌رنگ‌‌‌‌‌کردن احکام ترجیحی اسلام به بهانه الزامی‌نبودن آن گام بر‌داشته‌اند. نوشته حاضر تلاش دارد از راه آیات، روایات و دلیل عقل، حرمت اقدام در جهت تضعیف عملی احکام ترجیحی را ثابت نماید. ابتدا آیاتی در رابطه با مذمت صدّ عن سبیل‌الله، نهی از معروف، منّاع خیر و اضلال مردم مطرح میشود و سپس گروهی از روایات را به‌عنوان شاهد در این مسئله بیان می‌کند؛ گروه اول: روایاتی که امر به منکر و نهی از معروف را نکوهش کرده‌اند؛ گروه دوم: روایاتی است که از استخفاف نسبت به احکام الهی نهی می‌کند. سپس به‌دلیل سوم پرداخته و از راه حکم عقل به مبغوضیت هرگونه تلاش در جهت عدم تحقق اغراض و اهداف الهی میپردازد و در پایان توضیحی دربارۀ گسترۀ مسئله و انواع تبلیغ و تشویق برخلاف حکم الهی مورد بررسی قرار گرفته و متذکر میشود که از ثمرات مهم این بحث می‌تواند بیان محدودۀ حکم اطاعت از والدین یا نفوذ شروط معاملات باشد. دانلود مقاله
رابطه روایت «النساء عیّ و عوره» و وجوب حجاب شرعی تا قرن پنجم
نویسندگان: ناهید طیبی، نعمت الله صفری، مهدی مهریزی: زنان در بیان ناتوان بوده و عورت هستند، پس در مقابل ناتوانی کلام آنان سکوت کنید و عورت‌‌‌بودنشان را با مستقر‌کردن در خانه‌ها بپوشانید. روایت مزبور در منابع روایی شیعه و اهل‌سنّت آمده است. «النِّسَاءُ عَی و عَوْرَهٌ فَاسْتُرُوا عِیهُنَّ بِالسُّکوتِ واسْتُرُوا عَوْرَاتِهِنَّ بِالْبُیوتِ» روایت اشاره دارد بر حجاب حداکثری و خانه‌نشینی زنان که برخی به آن استناد می‌کنند. گرچه روایت مذکور، دلیل اصلی حجاب شرعی نبوده و دلائل متقن دیگری از قرآن، سنت، عقل و اجماع بر حجاب شرعی وجود دارد، اما بررسی روایت به لحاظ سند و متن و همچنین تطور تاریخی از باب کشف حقیقت، تنقیح داده‌های مربوط به زنان در منابع اسلامی و ارائه تصویر مناسب زن در اسلام به جامعه جهانی ضروری است. نوشتار حاضر با روش تحلیلِ تاریخی، فقه‌الحدیثی و تطورشناسی در صدد نقد و بررسی روایت یاد شده و تحولات تاریخی آن به لحاظ سند، محتوا تا قرن پنجم است. انتخاب بازه زمانی یادشده به‌دلیل تطور معنادار حدیث از قرن سوم تا پنجم و تکرار اطلاعات در منابع از قرن پنجم به بعد است. بر اساس یافته‌های تحقیق حاضر روایت «النِّسَاءُ عَی وعَوْرَهٌ» در پنج منبع شیعی تا قرن پنجم ثبت‌شده که چهار مورد ضعیف‌السند و یک مورد حسَن است؛ اما به سبب تعارض با قرآن، سنت و سیره اهل‌بیت(ع) و مسلمات علمی موثوق‌الصدور نبوده و قابل اعتماد نیست و نقش زیدیه در ورود آن به منابع امامیه پررنگ است. در منابع اهل‌سنّت از گزارشی که روایت مزبور را به پیامبر(ص) استناد دهد وجود ندارد و گوینده آن برخی صحابه مانند ابن‌مسعود، عمربن خطاب و ابن‌عباس هستند که تا قرن پنجم رشد وارونه سند داشته است. از سویی متن روایت با قرآن، سیره و سخن نبوی و مسلّمات علمی ناسازگار و حتی معارض می‌باشد. زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری و رشد این حدیث و احادیث مشابه که در آن‌ها به مذمت زنان پرداخته شده، نمایانگر سابقه وجود این تعبیرات در فرهنگ عمومی و ادبیات عصر جاهلی و ترویج آن توسط کوفیان و بصریان است. دانلود مقاله
بررسی تضعیف ابوالمفضل شیبانی در تحریف و جعل اسناد
نویسندگان: محمد تقی ذاکری و عمیدرضا اکبری: ابوالمفضل شیبانی (م. ۳۸۷ق) از جمله راویان پرکاری است که روایات پرشماری در منابع حدیث و کلام فرق اسلامی دارد و حتی جمعی از بزرگان فریقین او را به حافظ‌بودن می‌ستایند. با وجود این، گاه دخل و تصرفات غیرمتعهدانه‌ای در نقل روایات و اسناد داشته و جمعی از رجالیان متقدم مانند جمع زیادی از مشایخ نجاشی و برخی از بزرگان عامی سدۀ چهار و پنج همچون دارقطنی و برخی از شاگردان روایی شیبانی او را تضعیف کرده‌اند. از امامیه نیز بزرگانی چون ابن‌غضائری او را متهم به سندسازی می‌کند. اما جمعی از عالمان سده‌های اخیر، پیشنیان رجالی را به تندروی یا تأثیرپذیری از نگرش‌های کلامی عامه در تضعیف متهم کرده‌اند. بنابراین، مسأله اصلی مقاله، یافتن راه‌هایی برای قضاوت در این اختلافات است. یافته تحقیق آن است که نقدهای این عالمان بر تضعیفات پیشینیان نا‌تمام است و با روش‌هایی تاریخی مانند ابحاث طبقاتی و بررسی‌های تطبیقی منابع می‌توان برخی از تحریفات شیبانی را کشف کرد. همچنین شیبانی مانند برخی از جریان‌های حدیثی رقیب امامیه، گاه با مقابله به مثل، اسنادی ساختگی در تأیید مذهب ارائه داده است. دانلود مقاله
شاخصههای فقه الحدیثی امام‌رضا(ع)
نویسندگان: محمود کریمی، رامین اژدری، سید محمد‌هادی موسوی بیوکی: فقه‌الحدیث در آموزه‌های اهل‌بیت(ع) از جایگاه رفیعی برخوردار است؛ به‌طوری که فهم یک حدیث را بر نقل هزار حدیث برتر دانسته‌‌اند. نگاهی به تاریخ فقه‌الحدیث نشان میدهد که بحث از فهم و مقصود واقعی کلام معصومان از عصر حضور مورد توجه بوده و ضرورت تمسک به سنت و حدیث، ایجاب می‌کرده که ضوابطی برای فهم درست آن ایجاد گردد. از روایات اهل‌بیت(ع) به‌ویژه احادیث امام رضا(ع) چنین برمی‌آید که آن بزرگواران در صدد تعلیم اصول و روش‌های صحیح فهم حدیث به پیروان خود بوده تا در زمان غیبت نیز بتوانند با بهره‌گیری از این مبانی و روش فهم صحیح از روایات بهره برده، راه هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. آنچه از واکاوی روایات امام رضا(ع) به‌دست می‌آید عبارت‌اند از: گونه‌های روش‌شناختی فهم حدیث، عدم مخالفت با نصوص قرآن، تبیین دلالت متن، توجه به سوءبرداشت و تفسیر نابه‌جا از حدیث امام، توجه به‌وجود احادیث متشابه و شیوۀ ارجاع به محکمات، توجه به اختلاف افهام مخاطبان، تقطیع حدیث، توسعه در معانی کلمات حدیث، معنا شناخت واژگان، فهم حدیث در پرتو سبب صدور، توجه به پدیده جعل و رد اصل حدیث منسوب به ائمه(ع). دانلود مقاله
معناشناسی روایت احمرین از منظر فریقین
نویسندگان: محسن خوشفر، حسن حسن زاده، باقر ریاحی مهر: روایت «احمرین» از زمرۀ روایاتی است که به‌نقل از پیامبر اکرم(ص) در جوامع حدیثی شیعه و اهل‌تسنن، البته با تفاوت‌هایی در عبارات، نقل شده است. در میان تحقیقات شیعی سخنی جامع در تبیین مفهوم روایت یافت نشد. این مقاله سعی کرده با روش توصیفی و تحلیلِ متنی و با در نظرگرفتن نقل‌های مختلف در فریقین، معناشناسی دقیقی از نقلِ شیعی این روایت ارائه دهد. احتمال می‌رفت که شباهت فراوان نقل فریقین، یکی‌بودن دو روایت را تقویت کند، اما وجود برخی نکات، نشان میدهد که نمی‌توان دلیل متقنی برای یکی‌بودن دو نقل ارائه داد. اما با این حال، توجه به هر دو نقل منجر به معناشناسی دقیق نقلِ شیعی از این روایت میشود و معنای صحیح روایت این‌گونه است که «هلاکت و سقوط زنان امت من به‌دست خودشان در دو چیز قرمز (از باب تغلیب) است یکی طلا و دیگری لباس‌های نازک و بدن‌نما و هلاکت مردان امت من در رهاکردن یادگیری علوم دینی و الهی و همچنین در جمع‌کردن اموال دنیا که موجب انجام گناهان بشود، است». دانلود مقاله
تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب
نویسندگان: عبدالله میراحمدی و مهین تائبی: حدیث «لاَ یدْخِلُ أَحَداً الْجَنَّهَ عَمَلُهُ» و روایات هم‌مضمون آن از احادیث مشکل در جوامع روایی اهل‌سنّت به‌شمار می‌آید. این روایات، بر فضل و رحمت خداوند نسبت به بندگان بدون در نظرگرفتن معصیت و عبادت آن‌ها اشاره دارد. بر اساس ظاهر این احادیث، اعمال انسان نقشی در ورود به بهشت و جهنم او ندارد؛ حال آنکه از نظر امامیه و معتزله بر پایۀ ادلۀ عقلی و نقلی، آدمی در مقابل فرمانبری و اطاعت، مستحق ثواب و در مقابل عصیان، مستحق عذاب است. برخلاف جبریه که این روایات را بر عدم موضوعیت عمل در کسب ثواب حمل می‌کنند. اندیشمندان اشاعره، احادیث فوق را مؤیدی در اثبات تفضلی‌بودن ثواب الهی می‌دانند. پرداختن به معانی گوناگون «باء» در روایاتی چون «لَا یدْخُلُ أَحَدٌ مِنْکمُ الْجَنَّهَ بِعَمَلِهِ» و «لَنْ ینْجُوَ أَحَدٌ مِنکمْ بِعَمَلِهِ» و رفع تعارض آن با آیاتی مانند آیۀ Pادْخُلُوا الْجَنَّهَ بِمَا کنْتُمْ تَعْمَلُونَO مهم‌ترین شاخصۀ شرح اشاعره محسوب میشود. در این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوا پس از تبیین روایات فوق، به‌طور دقیق دیدگاه‌ها و ادله و نقدهای اندیشمندان اهل‌سنّت ذیل این احادیث که در سه محور قابل دسته‌بندی است، مطرح میشود و در نهایت نیز با توجه به مبانی فکری امامیه به ارزیابی آن‌ها پرداخته میشود. دانلود مقاله
روش‌شناسی حاکم نیشابوری در المستدرک و جایگاه آن از دیدگاه فریقین
نویسنده: مرتضی قاسمی حامد: اظهارنظرهای مختلفی دربارۀ کتاب المستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری انجام شده است. با بررسی احادیث می‌توان پی برد بهترین نظرها این است که در آن احادیث صحیح، حسن و ضعیف وجود دارد و اظهارنظرهای غیر منطقی در رابطه با کتاب، قابل پذیرش نیست؛ زیرا برخی از احادیث کتاب حاکم با احادیث کتابهای بخاری و مسلم مشترک لفظی یا معنوی هستند و تنها تفاوت‌های اندک وجود دارد. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به استخراج روش حاکم نیشابوری در گزینش روایات و ارزیابی آن پرداخته میشود. بررسی روایات کتاب نشان میدهد او در گزینش روایات به جوانب مختلف آن‌ها توجه داشته و روش وی عبارت است از: دسته‌بندی موضوعی روایات؛ توجه به شروط بخاری و مسلم در انتخاب روایات؛ ارائه شواهدی برای اثبات صحت روایات؛ توجه به سماع حدیث؛ توجه به طرق گوناگون روایات؛ توجه به نقل به معنا در روایات؛ توجه به تقطیع در روایات؛ ذکر احادیث به‌صورت مسند؛ شرح و توضیح اسناد و متن روایات؛ توجه به راویان ثقه و مورد اعتماد؛ شرح و توضیح رجال برخی احادیث؛ ذکر منابع روایات؛ اجتهاد در انتساب برخی روایات به صحت. هرچند حاکم از روش بسیار خوب و دقیقی در ذکر روایات مستدرک بهره برده، اما التزام او به این روش در همه‌جا یکسان نبوده و در برخی موارد، روایات بدون هیچ توضیحی یا با توضیح ناکافی آمده است که همین علت، مخاطبان در مواجهه با برخی احادیث مستدرک با مشکلاتی مواجه شده‌اند. دانلود مقاله
تحلیل آسیب‌شناختی حدیث «عشره مبشره»
نویسنده: محمدجواد اسکندرلو: حدیث «عشره مبشره» تنها در مصادر روایی اهل‌سنّت مطرح شده است. سنیان به این حدیث به‌عنوان برهانی روشن و متین جهت اثبات حقانیت عشره مبشره و عاری‌بودن آنان از هرگونه لغزش استناد می‌کنند. بنابراین، پژوهش در این زمینه به‌منظور کشف حقیقت، از اهمیت فراوانی برخوردار است. نگارنده در پژوهش پیشِ رو با روش توصیفی و تحلیلی به نقد و بررسی سندی و محتوایی حدیث پرداخته و در پنج محور اساسی بحث کرده است که عبارت‌اند از: اثبات مضطرب‌بودن این حدیث، نزاع و درگیری در میان برخی از عشره مبشره، شهرت متأخر حدیث، فقدان شاخصههای بهشتی‌بودن (در نُه تن از آنان) و تبیین سوء‌سابقه و عملکرد ناروای آنان و بر اساس مباحث عنوان شده، ضعف و مخدوش‌بودن سند حدیث، اضطراب متن آن و سرانجام، جعلی‌‌‌بودن حدیث یادشده اثبات گردیده است. دانلود مقاله
بررسی پیامدهای فقهی حدیث حکمرانی زنان در مذاهب خمسه
نویسندگان: فاطمه علایی رحمانی و سهیلا احمدی: حدیث «لن یفلح قوم ولوا أمرهم امرأه» از احادیث تأثیرگذار در فقه مذاهب خمسه و از مسائل مربوط به ولایت و حکومت زنان است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی منابع، به این پرسش پاسخ داده که تأثیرگذاری حدیث مزبور در طول تاریخ بر فتاوای فقهای مذاهب خمسه چگونه بوده است؟ هدف اصلی از این پژوهش، بررسی سیر ورود این حدیث و پیامدهای فقهی آن در مذاهب خمسه است. نتایج پژوهش حکایت از این دارد که حدیث در قرن نهم وارد مذهب حنفی شده و تأثیر اندک در استنباط فقهی آنان گذاشته و در قرن هفتم وارد کتب فقهی حنبلی و در قرن ششم وارد مذهب مالکی و شافعی شده و هر سه مذهب در تقویت منع ولایت زنان از حدیث بهره برده‌اند. همچنین روایت مزبور در قرن ششم به مذهب اثناعشریه نیز ورود پیدا کرده و فقط در ممنوعیت قضاوت زنان از آن استفاده کرده‌اند. دانلود مقاله
اعتبارسنجی احادیث شهر ری
نویسندگان: طلعت حسنی بافرانی و اشرف براتی ریزی: روایات مذمت و مدح شهرها امروزه یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در عرصه حدیث‌پژوهی است. بررسی و نقد روایات مربوط به شهر ری مسئله این پژوهش می‌باشد. روایات مربوط به شهر ری در کتاب‌‌ها و پژوهش‌‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته، اما صرفا به‌وجود برخی از این روایات اشاره کرده و غالباً بدون بررسی مصدری و دلالی، پیش‌‌داوری‌‌هایی انجام داده‌‌اند. با وجود اهمیت نقد و بررسی این روایات، ابعاد سبب صدور و نسبت این روایات به معصومان(ع) کاویده نشده است. از آنجا که برخی روایات مرتبط به ری تبعات نادرستی دربارۀ این شهر را به‌همراه داشته، ضرورت بررسی و اعتبارسنجی این روایات را دو چندان کرده است. این نوشتار به ارزیابی و نقد سندی و متنی روایات ری که در برخی از آن‌ها این شهر با نام «زوراء» یاد شده، میپردازد. گرچه در برخی از کتب تاریخ و جغرافیا مدح‌هایی دربارۀ شهر ری ذکر شده، اما روایاتی نیز به مذمت این شهر و تحولات ری در آخرالزمان اشاره کرده است. بررسی‌‌ها نشان داد بیشتر روایات ری از کتب تاریخ و جغرافیای اهل‌سنّت وارد تراث حدیثی شیعه شده است. برخی از این روایات از نظر صحت و نسبت به معصوم دچار ضعف سندی و متنی هستند. دسته‌ای از آن‌ها نیز سخنان مشهور و ساختگی هستند که بنا بر اوضاع اجتماعی زمانه جعل شده و به ائمه نسبت داده شده است. دانلود مقاله
معناشناسی «احد» در سورۀ توحید از منظر روایات فریقین
نویسندگان: حسین علوی مهر و محمدرضا حقیقت سمنانی: توحید مهم‌ترین سورۀ قرآن کریم در تبیین توحید ذاتی خداوند بوده و واژۀ «احد» که تنها یک‌بار در کتاب و در وصف ذاتی خدای تعالی آمده در این سوره است. با توجه به اینکه توحید زیربنایی‌ترین و اساسی‌ترین اعتقاد در اسلام و پایۀ همه معارف دین می‌باشد و واژۀ «احد» بر این اعتقاد اساسی دلالت دارد و از طرفی معنا و تفسیر این واژه محل تضارب آراء و اختلاف مفسران شیعه و سنی قرار گرفته، اهمیت و ضرورت پرداختن به معناشناسی احد در سورۀ توحید از منظر فریقین روشن میشود، پژوهش حاضر پس از بررسی لغوی واژۀ «احد» به معناشناسی احد در روایات و تفاسیر شیعه و سنی پرداخته است. مهم‌ترین معانی که از منظر فریقین برای این کلمه در پژوهش حاضر به‌دست آمده ترادف «احد» و «واحد»، عدم ترادف «احد» و «واحد»، وحدت غیر عددی «احد»، وحدت عددی «احد»، تجزیه‌ناپذیری، عدم ترکیب و بساطت ذات و نداشتن شریک و مانند برای خدای تعالی است که با تحلیل واژه احد و دلالت روایات اهل‌بیت(ع) روشن شد، احد بیانگر بساطت ذات و توحید غیر عددی خداوند است. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی، توصیفی و انتقادی است. دانلود مقاله
بررسی تأثیر تغذیه بر ابعاد روانی و معنوی انسان
نویسندگان: علی شریفی، صدیقه سادات مرتضوی فر، محمد علی محمدی: سلامتی در اسلام مفهوم وسیع و فراگیری دارد و فقط به سلامتی جسم محدود نیست؛ بلکه ابعاد روانی و معنوی انسان را نیز در بر می‌گیرد. توجه به آداب تغذیه در تأمین سلامت روان انسان بسیار موثر است. در این راستا پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای و با استناد به روایات اهل‌بیت(ع) و انطباق یافتهها با دستاوردهای علمی و به برخی آثار تغذیه بر پاره‌ای از ابعاد روانی و معنوی انسان، پرداخته است. نتایج یافتهها حاکی از آن است که تغذیه در دو بُعد روانی و معنوی انسان اثرگذار بوده و در بُعد روانی، به تأثیرات تغذیه مناسب در خلق‌وخوی انسان از جمله زدودن اندوه، کنترل خشم و غضب اشاره شده و در این میان، تأثیرات تغذیه بر ابعاد معنوی انسان همچون تأثیر تغذیه در تعلیم و تربیت، اصلاح نابهنجاری‌های رفتاری و معنوی و کنترل انگیزه‌های شهوانی که مقدمه عمل صالح و در نهایت عبادت و زهد‌ورزی می‌باشد مورد بررسی قرار گرفته است که انکارناپذیر است و این ارتباط دوسویه و متقابل جسم و روح مقتضی آن شده که در میان آموزه‌های اهل‌بیت(ع) توصیه‌های هدایت‌بخشی در این زمینه ارائه شود. دانلود مقاله
کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین
نویسنده: محمد فاکر میبدی: مسألۀ ایمان حضرت ابوطالب عموی بزرگوار پیامبر(ص) از دیرزمان مورد منازعۀ شیعه و اهل‌سنت بوده است. در یک‌سو علمای شیعه عقیده دارند که جناب ابوطالب با ایمان به شریعت محمد(ص) از دنیا رفته است. در آن سوی گمان اهل‌سنّت بر این است که وی ایمان نیاورده و با حال کفر درگذشته است. مستند اصلی زعم کفر ابوطالب که مبنای فکری مورخان، مفسران و متکلمان اهل‌تسنن قرار گرفته و به أدنی مناسبت در آثار تاریخی، تفسیری و کلامی خود دنبال کرده‌اند، حدیث معروف ضحضاح است که در مصادر اولیه حدیثی و ثانویه آنان به‌چشم می‌خورد. مدلول روایت این است که ابوطالب کافر از دنیا رفته، ولی به‌خاطر نصرت و حمایت وی از پیامبر(ص) و با شفاعت آن حضرت از دَرَک أسفل دوزخ، به سطح روئین جهنم یعنی ضحضاح منتقل شده است و در حقیقت با تبدیل مرحله شدید به خفیف مشمول کاهش عذاب گردیده است. موضع دانشمندان شیعه در برابر حدیث ضحضاح این است که این روایات به لحاظ سند ضعیف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با یکدیگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرّای از رذیله کفر است. این نوشته تلاش دارد تا با روش نقلی حدیث‌پژوهشی پرده از واقعیت حدیت ضحضاح و حقیقت دلالت آن بردارد تا گوشه‌ای از حقیقت پنهان در ورای این‌گونه احادیث که دست‌ساخته حاکمان جور و جفا و دست‌مایه برخی از ناآگاهان است روشن گردد. دانلود مقاله
علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با دفتر پژوهش‌نامه با شماره تلفن ۰۲۵-۳۷۱۱۰۵۲۲ تماس حاصل نمایند.